Strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“

Strogim prirodnim rezervatom „Prašuma Janj“ upravlja Javno preduzeće šumarstva „Šume Republike Srpske“, Šumsko gazdinstvo „Gorica“ iz Šipova. Strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“ zakonom je zaštićeno područje, pripada Ia kategoriji u skladu sa IUCN kategorijom zaštite. Površina rezervata je 295 ha i nalazi se na teritoriji opštine Šipovo.

Strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“ stavlja se pod zaštitu u svrhu očuvanja netaknutih, očuvanih i jedinstvenih šumskih eko-sistema, kao područje neizmjenjenih prirodnih odlika . Sa reprezentativnim eko-sistemima, namjenjenih isključivo očuvanju izvorne prirode i ekološke ravnoteže, naučnim istraživanjima ( kojima se ne narušavaju osnovna obilježja i vrijednosti). Praćenju pojava i procesa u prirodi, kao i obrazovanju koje ne ugrožava slobodno odvijanje prirodnih procesa.

Granice Strogog prirodnog rezervata „Prašuma Janj“ obuhvata odjele 15 i 16, veći dio odjela 14, te dijelove odjela 12, 13, 17, 18,19 i 21. Odlukom o zaštiti propisane su mjere  i uslovi zaštite kojima se dozvoljava i mjere i uslovi zaštite kojima se zabranjuju određene aktivnosti. Ciljevi upravljanja ovim područjem definisani su na bazi karakteristika strogog prirodnog rezervata „Prašuma Janj“, u skladu sa IUCN kategorijama.

Prema IUCN – Primarni cilj upravljanja rezervatom – kategorija Ia je konzervacija regionalno, nacionalno ili globalno vrijednih eko-sistema, vrsta ili karakteristika geodiverziteta (ove karakteristike su formirane bez uticaja čovjeka i bile bi degradirane ukoliko bi bile izložene čak i malom uticaju čovjeka). Kao i dugoročno očuvanje ekološkog integriteta prirodnih područja, bez moderne infrastrukture i gdje preovladavaju prirodne sile i procesi. Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske definisani su ciljevi upravljanja zaštićenim područjem.

Za strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“ definisana su tri strateška cilja :

  • Očuvana i zaštićena biološka raznolikost i prirodno nasleđe,
  • Provedena istraživanja i edukacija,
  • Povećanje prepoznatljivosti rezervata u okruženju i šire.

U skladu sa strateškim ciljevima  definisan je akcioni plan kroz niz projekata za postizanje definisanih ciljeva.

Strogi prirodni rezervat Prašuma Janj

ULOGA PRAŠUME

Značaj prašume je posebno važan sa aspekta očuvanja biodiverziteta i ambijentalne prirodne cjeline. Poznato je da prašume u svom razvoju prolaze kroz određene razvojne faze, što im daje određenu specifičnost. Osnovne karakteristike razvojnih faza ( dužina trajanja, struktura, prostorna raspoređenost i dr.)zavise pored ostalog i od dužine životne dobi vrsta drveća koje grade prašumu. Značaj poznavanja osnovnih karakteristika razvojnih faza u prašumama. Sa uzgojnog aspekta ogleda se u tome što nam se pruža prilika za praćenje životnog puta vrsta drveća koje učestvuju u sastavu prašuma i to od njihovog ponika do duboke starosti i ugibanja ( Maunaga et al,2005).

Osnovna prirodna vrijednost Strogog prirodnog rezervata „Prašuma Janj“ je autohtonost šume bukve – jele – smrče u fitocenološkom smislu.

GEOGRAFSKI POLOŽAJ

Strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“ smještena je u zapadnom dijelu Republike Srpske na zapadnim padinama masiva Stolovaš u opštini Šipovo .Nalazi se između 44º07ˈ i 44º10ˈ sjeverne geogafske širine i između 17º15ˈ i 17º17ˈ istočne geografske dužine, između 1180 i 1510 metara nadmorske visine.

U širem okruženju nalaze se rijeka Pliva sa Plivskim jezerom,Vrbas, Sana i Janj, te planine Lisina (1333 m.n.v.), Podovi (1084 m.n.v.), Čemernica ( 1631 m.n.v.), Vitorog (1906 m.n.v.), Hrbina ( 1543 m.n.v.) i Crni Vrh ( 1514 m.n.v.). Najbliža naselјa su Pribelјci, Podobzir i Babići, a najbliži urbani centar je grad Šipovo, od koga je prašumski rezervat udalјen 30 km.

ISTORIJAT PRAŠUME

1910.godine izrađen je prvi uređajni elaborat za područje kojem pripada i rezervat. 1951.godine. Rješenjem Predsjedništva Vlade BiH br. 9419/51 proglašen je Janj za prašumski rezervat u površini od 195 ha.

Odlukom Narodne Republike Bosne i Hercegovine prašuma Janj je, rješenjem br. 245/54. Od 17.jula 1954.godine, zaštićena kao objekat za naučna istraživanja i prirodna rijetkost privlačna za posjetioce. Iste godine upisana je  u registar Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti.

Prašumski rezervat „Janj“ je izdvojen 1960. godine kada je Izvršno vijeće NRBiH na inicijativu Zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti donijelo odluku da se pojedini dijelovi P.J.“Gornji Janj“ izdvoje i proglase za „šume sa posebnom namjenom“. U 1964. i 1965. godini izvršena je procjena šuma u rezervatu i izrađen je poseban uređajni elaborat na osnovu kojeg je 1973. godine urađena prva ŠPO za rezervat “Janj“ sa važnošću 01.01.1966. – 31.12.1975. godine.

Prikuplјanje podataka na terenu vršeno je 1997. godine. Obrada podataka nije izvršena, a samim tim ni šumskoprivredna osnova nije urađena. Odlukom Vlade Republike Srpske o zaštiti Strogog prirodnog rezervata ( „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 123/12), ovo prirodno dobro na teritoriji opštine Šipovo zaštićeno je najvišom kategorijom Ia, prema klasifikaciji Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN). Ukupna površina rezervata „Janj“ iznosi 295 hektara, od čega na jezgro otpada 57,2 hektara, a na površinu izvan jezgra 237 hektara i neproduktivnu površinu (put) 0,8 hektara.